پایه های اجتماعی مسئله زن

ترجمه: م. س

کتاب «پایه‌های اجتماعی مسئله زن» نوشته آلکساندرا کولونتای، انقلابی و نظریه‌پرداز روس، یکی از نخستین آثار جدی مارکسیستی در زمینه‌ی تحلیل جایگاه زن در جامعه است. کولونتای در این اثر مسئله‌ی زن را نه یک موضوع صرفاً فردی یا اخلاقی، بلکه مسئله‌ای اجتماعی و طبقاتی می‌داند و توضیح می‌دهد که ریشه‌ی اصلی ستم بر زنان در ساختار اقتصادی و مالکیت خصوصی نهفته است. او بر این باور است که برابری واقعی زنان تنها در بستر تغییرات بنیادین اجتماعی و اقتصادی حاصل می‌شود، زیرا اصلاحات سطحی یا حقوقی بدون دگرگونی شرایط تولید و مناسبات طبقاتی، نمی‌تواند آزادی پایدار برای زنان به همراه بیاورد. در کتاب، او تاریخچه‌ی موقعیت زنان را از جوامع ابتدایی تا سرمایه‌داری بررسی کرده و نشان می‌دهد چگونه زنان از جایگاه برابر در اجتماعات اشتراکی اولیه به موقعیت فرودست در نظام‌های مبتنی بر مالکیت خصوصی و خانواده‌ی پدرسالار رانده شدند. کولونتای خانواده‌ی سنتی را به عنوان نهادی می‌بیند که وظیفه‌ی بازتولید نیروی کار و تثبیت روابط اقتصادی را بر دوش دارد و در عین حال آزادی زنان را محدود می‌کند. از دید او، رهایی زنان با پیوند زدن مبارزه‌ی آنان به مبارزه‌ی طبقه‌ی کارگر برای الغای سرمایه‌داری و استقرار سوسیالیسم گره خورده است. در این مسیر، او بر نقش اشتغال اجتماعی زنان، آموزش همگانی، برابری حقوقی و ایجاد نهادهای اجتماعی برای مراقبت از کودکان تاکید می‌کند تا زنان از بار سنگین کار خانگی و وابستگی اقتصادی به مردان آزاد شوند. این اثر بخشی از مبانی نظری جنبش زنان در روسیه انقلابی به شمار می‌آید و نشان‌دهنده‌ی نگاه مارکسیستی به مسئله‌ی زن در آغاز قرن بیستم است.